Suç arşivleri - BilgiBizde.Net https://www.bilgibizde.net/tag/suc Bütün insanlar doğaları gereği bilmek isterler. Tue, 29 Sep 2020 08:17:42 +0000 tr hourly 1 https://wordpress.org/?v=6.4.3 Temel Duygular, Farklı Duygu Türleri Ve İnsan Davranışlarına Etkisi https://www.bilgibizde.net/yasam/temel-duygular-farkli-duygu-turleri-ve-insan-davranislarina-etkisi.html https://www.bilgibizde.net/yasam/temel-duygular-farkli-duygu-turleri-ve-insan-davranislarina-etkisi.html#respond Tue, 19 May 2020 11:56:27 +0000 http://www.bilgibizde.net/?p=2415

İnsanların başkalarıyla nasıl yaşadığını ve etkileşim kurduğunu etkileyen birçok farklı duygu türü vardır. İnsanlar bazen bu duygular tarafından yönetiliyor gibi görünebilir, seçimleri, eylemleri ve sahip olduğu algıları her an yaşadıkları duygulardan etkilenir.

Temel Duygular, Farklı Duygu Türleri Ve İnsan Davranışlarına Etkisi yazısı ilk önce BilgiBizde.Net üzerinde ortaya çıktı.

]]>

İnsanların başkalarıyla nasıl yaşadığını ve etkileşim kurduğunu etkileyen birçok farklı duygu türü vardır. İnsanlar bazen bu duygular tarafından yönetiliyor gibi görünebilir, seçimleri, eylemleri ve sahip olduğu algıları her an yaşadıkları duygulardan etkilenir. Psikologlar ve akademisyenler, insanların deneyimlediği farklı duygu türlerini tanımlamaya çalışmışlardır. Bu duygu türlerinin sınıflandırılması ve açıklanması için farklı teoriler ortaya çıkmıştır. 1970’lerde psikolog Paul Eckman, tüm insan kültürlerinde evrensel olarak deneyimlendiğini öne sürdüğü altı temel duyguyu tanımlamıştır. Tanımladığı duygular mutluluk, üzüntü, korku, tiksinti, öfke ve şaşkınlıktır. Daha sonra temel duygular listesini gurur, utanç, mahcubiyet ve heyecan gibi şeyleri içerecek şekilde genişletmiştir. Temel duygular doğuştan gelir ve evrenseldir, otomatiktir ve hızlıdır, hayatta kalma değeri olan davranışları tetikler.

Farklı Duyguların Birleşmesi

Tıpkı farklı tonları oluşturmak için farklı renklerin karıştırılması gibi duygular da farklı duyguları oluşturmak için bir araya getirilebilir. Bu teoriye göre, daha temel duygular yapı taşları gibi davranır. Daha kompleks, bazen karma duygular, bu temel duyguların karışımlarıdır. Örneğin, güven ve neşe gibi birtakım temel duygular, aşk gibi daha büyük bir duygu yaratmak için birleşebilir fakat birçok karmaşık duygu daha temel olanlara dönüştürülemez ve teori, bebeklerin ve hayvanların neden karmaşık duyguları paylaşmadıklarını yeterince açıklamaz. Bunun yerine, karmaşık duygular temel duygu ve bilişlerin bir karışımı olabilir. Dahası, temel duyguların kendileri de oldukça karmaşık bilişlerden kaynaklanabilir.
Şimdi altı temel duyguya daha yakından bakıp insan davranışlarının bunlardan nasıl etkilediğini açıklamaya çalışalım.

Mutluluk

Büyün farklı duygu türleri içinden insanlar en fazla mutluluk için çaba harcar. Mutluluk genellikle memnuniyet, neşe, haz, tatmin ve esenlik duygularıyla karakterize edilen hoş bir duygusal durum olarak tanımlanır. Pozitif psikoloji olarak bilinen psikoloji dalı da dahil olmak üzere bir dizi disiplin içinde mutluluk üzerine yapılan araştırmalar 1960’lardan beri önemli ölçüde artmıştır. Mutluluk bazen beden dili, gülümseme gibi yüz ifadeleri ve hoş bir ses tonuyla ifade edilir.
Mutluluk temel duygulardan biridir, ancak mutluluk yaratan şeyler büyük ölçüde kültürden etkilenir. Bu, mutluluğa katkıda bulunan şeyleri anlamayı zorlaştırır, çünkü farklı insanlar farklı şeylerden etkilenir. Örneğin, popüler kültür etkileri, bir ev satın almak veya yüksek ücretli bir işe sahip olmak gibi belirli şeylere ulaşmanın mutlulukla sonuçlanacağını vurgulama eğilimindedir. Mutluluğa gerçekte neyin katkıda bulunduğunun gerçekleri genellikle çok daha karmaşık ve daha yüksek oranda kişiselleştirilmiştir. Uzun bir süreden beri insanlar mutluluk ile sağlık arasında bağlantı bulunduğuna inanmakta, araştırmalar fiziksel ve zihinsel sağlık üzerinde mutluluğun rol oynadığı fikrine destek vermektedir. Mutluluk, artan evlilik memnuniyeti, artan maaşlar ve hoş bir çalışma ortamı gibi çeşitli sonuçlarla ilişkilendirilebilir. Tersine, mutsuzluk anksiyete, stres, yalnızlık, depresyon ve daha fazlası gibi çeşitli şeylerle ilişkilendirilebilir.

Üzüntü

Hüzün veya üzüntü genellikle keder, hayal kırıklıkları, ilgisizlik, umutsuzluk, uyuşukluk, ağlama, başkalarından uzaklaşma ve düşük bir ruh hali ile karakterizedir. Bütün insanlar diğer duyguları yaşadığı gibi yeri geldiğinde üzüntü duygusunu da yaşayabilir. Bazen hüzünlü veya üzüntülü dönemler uzun sürebilir ve şiddetli olabilir, bu da kişileri depresyona sürükleyebilir.

Üzüntünün şiddeti ve türü nedenlerle bağlantılı olarak değişebilmektedir ve insanlar üzüntüyle farklı şekillerde baş edebilir. Üzüntü, insanları diğer insanlardan uzak tutabilir ve hatta yaşam hakkında olumsuz düşüncelere sahip olmalarına neden olabilir. Bu davranışlar üzüntü duygusunu şiddetlendirebilir ve duygunun süresini artırabilir.

Korku

Korku güçlü duygulardan olup hayatta kalabilmeyi sağlar. Bir tehlike ile karşılaşıldığı ve korku yaşandığı zaman, ya savaş veya kaç adlı tepki yaşanır. Kaslar gerginleşir, kalp atış hızı ve solunum artar ve zihin uyanık kalır, vücut ya tehlikeden kaçmaya ya da durup savaşmaya hazırlanır. Bu tepkiler, kişilerin çevredeki tehditlerle baş etmeye hazır olmasını sağlar. Korku ifadeleri arasında kaçma veya tehditlerden saklanma girişimleri, çeneyi geri çekme veya gözleri fal taşı gibi açma gibi yüz ifadeleri ve artan kalp atış hızı gibi fizyolojik reaksiyonlar bulunur.

Her insan korkuyu aynı biçimde yaşamaz. Bazı insanlar korkuyu tetikleyebilecek belirli nesnelere karşı daha hassas olabilir ve bazı durumların veya nesnelerin korku duygusunu tetikleme olasılığı daha yüksek olabilir. Korku, acil tehdit ya da tehlike durumlarına karşı verilen duygusal bir tepkidir. Beklenen veya potansiyel tehlikeler hakkındaki düşüncelere de benzer tepkiler geliştirilebilir. Örneğin, sosyal durumlardan beklenen bir korku sosyal kaygı şeklinde belirir. Bunun yanısıra bazı kişiler aslında korkuya neden olan durumları özellikle ararlar. Ekstrem, bol adrenalin salgılatan spor çeşitleri ve başka heyecan veren durumlar korku yaratabilir fakat bazı kişiler bu tür duygulardan keyif alır. Korku yaratan bir duruma sıkça maruz kalmak, aşinalık ve alışmaya sebep olabilir, bu da endişe ve korku duygularını azaltabilir. Korkuları azaltmaya çalışan, hastaları güvenli ve kontrollü olarak korktukları durumlara maruz bırakan bazı terapiler bu esasa dayanır. Böylece bir süre sonra korku duygusu azalır.

İğrenme

İğrenme, Eckman tarafından tanımlanan altı temel duygunun bir diğeridir. Bu, tiksinti yaratan şeylerden uzaklaşmak, üst dudağı kıvırmak, burnu kırıştırmak gibi yüz ifadeleri ve öğürme veya kusma gibi fiziksel tepkiler gibi çeşitli şekillerde gösterilebilen bir duygudur. Hoş olmayan koku, görüntü veya tat gibi farklı şeyler tiksintiye neden olabilir. Uzmanlar bu duygunun zararlı veya ölümcül olabilecek yiyeceklere tepki olarak geliştiğine inanmaktadır. Örneğin, insanların bozulmuş yiyecekleri kokladığında veya tattığında tiksinmesi tipik bir tepkidir. Kötü hijyen, enfeksiyon, kan, çürüme ve ölüm de iğrenme tepkisini tetikleyebilir. Bu, vücudun bulaşıcı hastalıklar taşıyabilecek şeylerden kaçınmasının yolu olabilir. İnsanlar, ahlaksız, nahoş veya kötü buldukları davranışlarda bulunan diğer insanları gözlemlediklerinde de ahlaki tiksinti yaşayabilir. Kuruluşlardaki patronlar ile çalışanlar arasındaki ilişkiler de diğer çalışanlar için iğrenç olabilir.

Öfke

Bu duygu çok güçlüdür ve başkalarına karşı ajitasyon, düşmanlık, husumet ve hayal kırıklığı duyguları ile karakterizedir. Öfke, vücutta bir savaş veya kavga et tepkisini tetikleyebilmesi açısından korkuya benzer. Tehditler öfke duygusu yaratabilir ve tehlikeden uzak durmaya veya kişinin kendini korumak için savaşmasına neden olabilir. Bir tehdit öfke duygusu yarattığında kişiler tehlikeyi savuşturmaya ve kendini korumaya meyilli olabilir. Öfke, birinden uzaklaşmak gibi beden dili, ters ters bakmak veya kaşlarını çatmak gibi yüz ifadeleri, bağırmak veya kaba konuşmak gibi ses tonu, kızarma veya terleme gibi fizyolojik bir tepki ve tekmeleme, vurma veya eşyaları fırlatma gibi saldırganlık yoluyla gösterilebilir. Öfke, bir kuruluştaki çalışanların üretkenliğini olumsuz yönde etkileyebilir.

Öfke genel olarak olumsuz duygulardan biri olsa da bazen iyi olabilir. Bir ilişkideki ihtiyaçların netleştirilmesine yardımcı olurken kişileri yapıcı olmaya, çözüm bulmaya ve harekete geçmeye motive edebilir. Öfke aşırı olursa, tehlikeli, sağlıksız veya başkaları için zararlı şekillerde ifade edilirse bir soruna dönüşebilir. Kontrolsüz öfke hızla saldırganlığa, tacize veya şiddete dönüşebilir. Bu çeşit duygular zihinsel ve fiziksel sonuçlar doğurabilir. Kontrol edilmeyen öfke mantıklı kararlar vermeyi zorlaştırabilir ve hatta fiziksel sağlığı etkileyebilir. Öfke, kalp ve damar hastalıkları, diyabet, agresif araç kullanma, alkol tüketme ve fazla sigara içme gibi risk oluşturan davranışları da beraberinde getirir.

Şaşkınlık

Şaşkınlık, Eckman tarafından tanımlanan altı temel insan duygusunun bir diğeridir. Şaşkınlık ya da hayret duygusu genellikle oldukça kısadır ve beklenmedik bir şeyi takip eden fizyolojik bir irkilme tepkisi ile karakterize edilir. Bu tür duygular olumlu, olumsuz veya nötr olabilir. Örneğin bir kişinin bir ağacın arkasından atlaması ve gece arabasına yürüyen bir kişiyi korkutması hoş olmayan bir şaşkınlık yaratır. Eve dönen bir kişinin, doğum gününü kutlamak için toplanan arkadaşlarıyla karşılaşması bir şaşkınlık ya da sürpriz örneğidir. Şaşkınlık, dövüş veya kaç tepkisini tetikleyebilecek bir duygu türüdür. İnsanlar ürktüklerinde vücudu savaşmaya veya kaçmaya hazırlamaya yardımcı olan bir adrenalin patlaması yaşayabilir. Şaşkınlık, gözlerin kocaman açılması, kaşların kaldırılıp ağzın açılması gibi yüz ifadeleri ile karakterize edilebilir. Şaşkınlık, sıçrama gibi fiziksel tepkilerle ve nefes nefese kalma, çığlık atma ve bağırma gibi sözlü tepkilerle de karakterize edilebilir. Sürprizler insan davranışları üzerinde birçok önemli etkiye sahip olabilir. Haberlerdeki şaşırtıcı, olağandışı olaylar kişilerin hafızasında diğer olaylardan daha çok öne çıkmaya eğilimlidir. Araştırmalar ayrıca, insanların şaşırtıcı argümanlardan daha fazla etkilenme eğiliminde olduklarını ve şaşırtıcı bilgilerden daha fazlasını öğrendiklerini göstermiştir. Bir kuruluştaki olumlu sürprizler ya da şaşkınlıklar çalışanların verimliliklerini artırabilir.

Farklı Duygu Tipleri

Eckman’ın ortaya attığı teori, temel 6 duygunun dünyadaki tüm kültürlerde var olduğunu öne sürmektedir. Bununla birlikte, başka teoriler ve araştırmalar farklı duygu tiplerini ve sınıflandırılmasını keşfetmeye devam etmektedir. Eckman listesine sonradan bir dizi başka duygu eklemiştir fakat bu duyguların tamamının yukarıda açıklamaları yapılan 6 temel duygudan farklı olarak mutlaka bazı yüz ifadeleri ile kodlanamayacağını öne sürmüştür. Daha sonra tanımlanan duygulardan bazıları şunlardır:

  • Eğlenme
  • Aşağılama
  • Hoşnutluk
  • Sıkıntı
  • Heyecan
  • Suç
  • Utanç
  • Başarıyla gurur duyma
  • Rahatlama
  • Memnuniyet

Farklı Duygu Teorileri

Psikolojideki pek çok kavramda görüldüğü gibi, teorisyenler arasında duyguların sınıflandırılması ve esasen ne oldukları konusunda fikir birliği yoktur.

Eckman’ın ortaya attığı teori iyi bilinse de başka teorisyenler insanların deneyimlediği duyguların neler olduğuna dair farklı fikirler öne sürmüşlerdir. Örneğin, bazıları temel duyguların 2 ya da 3 tane olduğunu, diğer bazıları da duyguların hiyerarşisi olduğunu öne sürmüşlerdir. Aşk, şaşkınlık, neşe, üzüntü ve öfke gibi birincil duygular sonradan ikincil duygulara ayrışabilir. Örneğin aşk, özlem ve sevgi gibi ikincil bazı duygulara bölünür. Hatta ikincil duyguların üçüncül duygulara da bölünebileceği söylenir. Sevginin ikincil duygusu ilgilenme, sevme, hassasiyet ve şefkat gibi üçüncül duyguları barındırabilir. Daha yakın tarihli bir araştırma, hepsi birbiriyle son derece bağlantılı minimum 27 tane farklı duygunun olduğunu göstermektedir. 800’ü aşkın erkeğin 2000’i aşkın video klip izlediğinde verdiği tepkiler analiz edildikten sonra, duyguların oluşma biçimini aralarındaki ilişkiyi gösterebilmek için etkileşim haritaları oluşturulmuştur. Araştırmacılar yüzlerce kişinin izlediği videolara yanıt olarak duygularını güvenilir, doğru biçimde bildirme şeklini açıklamak için altı temel duygudan daha fazlasının, farklı boyutlarda 27 duygunun gerektiğini görmüştür.

Duygular, günlük hayatta başkalarıyla etkileşimin nasıl kurulduğunu etkilemekten, alınan kararların etkilenmesine kadar insanların hayatlarını yaşamasında kritik role sahiptir.

Bazı farklı duygular iyi anlaşılırsa bu duyguların nasıl ifade edileceği ve davranışlar üzerindeki etkisi daha derin bir şekilde hissedilir. Yaşanan pek çok duygu, duyguları zenginleştirebilecek ince farklara sahiptir ve karmaşıktır.

Kaynakça:
https://www.verywellmind.com/an-overview-of-the-types-of-emotions-4163976
https://www.psychologytoday.com/us/blog/hide-and-seek/201601/what-are-basic-emotions
https://www.business2community.com/workplace-culture/the-different-types-of-emotions-and-how-they-impact-human-behavior-02263872
https://aklinizikesfedin.com/temel-duygular-ozellikleri-ve-islevleri/

Temel Duygular, Farklı Duygu Türleri Ve İnsan Davranışlarına Etkisi yazısı ilk önce BilgiBizde.Net üzerinde ortaya çıktı.

]]>
https://www.bilgibizde.net/yasam/temel-duygular-farkli-duygu-turleri-ve-insan-davranislarina-etkisi.html/feed 0